Dat is het aantal dat staatssecretaris Ingrid Coenradie meldde in het laatste debat over tbs in december. Een van hen was Michael (41). Hij moest meer dan twee jaar wachten op een plek in een tbs-kliniek.

"Michael is ernstig psychiatrisch patiënt en in zijn strafzaak legde het hof in 2022 hem geen gevangenisstraf op, omdat hij zo snel mogelijk naar een tbs-kliniek moest en daar een goede behandeling moest krijgen", legt zijn advocaat Jan-Jesse Lieftink uit aan Hart van Nederland. "Maar in plaats daarvan heeft hij drieënhalf jaar in de gevangenis gezeten. Anderhalf jaar in voorarrest en twee jaar als tbs-passant."

Zolang ze maar vastzitten

In 2022 is Michael door het hof veroordeeld tot tbs voor mishandeling, bedreiging en winkeldiefstal met geweld. "Niet alle tbs'ers zijn moordenaars en verkrachters", aldus Lieftink. "Er zit een hele grote groep met psychiatrische patiënten die niet veroordeeld zijn voor ernstige delicten, net als Michael. Of die wel veroordeeld zijn voor ernstige delicten, maar dat deden terwijl ze onder invloed waren van een hele ernstige stoornis."

"Mensen zijn ziek. Iemand die z'n been breekt, gaat naar het ziekenhuis en wordt daar geopereerd. Deze mensen zijn ook ziek en moeten ook behandeld worden." Als dat niet gebeurt, kan het ook misgaan. "Ik snap dat mensen denken: 'zolang ze maar vastzitten, dan hebben wij er geen last van.' Maar het gevangenispersoneel wel. Ik ken meerdere voorbeelden van cliënten die psychotisch raakten in een gevangenis. Gevangenismedewerkers herkennen dat niet. En dan steekt de gedetineerde bijvoorbeeld iemand neer."

De jaren in de gevangenis zijn Michael zwaar gevallen. "Hij heeft er veel schade opgelopen", vertelt zijn pleegvader Lourens. "Zijn toestand baart ons grote zorgen. Hij is lichamelijk en mentaal helemaal uitgeput." Een deskundige die Lieftink een tijdje terug inschakelde om te bepalen of Michael detentiegeschikt is, beaamt dit. "Er was geen fatsoenlijk gesprek meer met hem te voeren en hij is agressief en bedreigend. Hij is de afgelopen zes maanden zichtbaar achteruitgegaan."

Landelijke wachtlijst

Tbs-advocaat Lieftink pleit ervoor dat rechters een tijd moeten stoppen met het opleggen van tbs, totdat de wachttijden zijn afgenomen. Ook vindt hij dat er een landelijke wachtlijst moet komen, in plaats van een wachtlijst per kliniek. "Zo is het ook gelukt om Michael te plaatsen. Hij is twee maanden geleden op een tweede wachtlijst gezet en kon vorige week in die kliniek terecht."

De advocaat vindt dat rechters over het algemeen minder vaak tbs op moeten leggen. "Ik word meestal ingeschakeld in hoger beroep omdat ik tbs-advocaat ben en wat ik vaak zie is dat iemand die eerst tbs met dwangverpleging opgelegd krijgt, in hoger beroep toch een andere straf krijgt." Bijvoorbeeld tbs met voorwaarden. "Dat is een soort tbs-light", legt Lieftink uit. "Dan wordt iemand niet in een tbs-kliniek opgenomen." En dat scheelt dus ook plekken.

Reactie Raad voor de rechtspraak

De Raad voor de rechtspraak laat in een reactie weten dat rechters niet aan de oproep van Lieftink kunnen voldoen.

"De Rechtspraak herkent de zorg met betrekking tot de capaciteitsproblematiek. In elke strafzaak legt de rechter legt een straf op die past bij het delict, bij de omstandigheden waaronder dat delict is gepleegd en bij de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. De rechter laat zich daarbij niet leiden door capaciteitsproblematiek. Het niet opleggen van tbs – met als reden de overvolle tbs-klinieken – terwijl dat in een concrete zaak wel passend is, is dan ook niet aan de orde."

Advocaat Lieftink is op dit moment bezig met de voorbereiding van het kort geding voor een man die ruim 28 maanden aan het wachten is op een plek in een tbs-kliniek.