Het afgelopen jaar zijn 176 mensen veroordeeld tot tbs met dwangverpleging. Dat is een maatregel waarbij een veroordeelde aan zijn of haar stoornis wordt behandeld, om zo te voorkomen dat hij/zij opnieuw een misdrijf pleegt. Het aantal mensen dat jaarlijks 'uitstroomt' neemt ondertussen alleen maar af, waardoor er minder plekken vrijkomen.

Het tekort aan plekken in klinieken wordt daardoor alleen maar groter. Veroordeelden moeten nu maanden, soms wel jaren op hun behandeling wachten.

Kort geding

Vandaag dient dus een kort geding, aangespannen door tbs-advocaat Jan-Jesse Lieftink en Abdel Ytsma van Bureau TBS Advocaten. Hun cliënt is in 2019 tot tbs met voorwaarden veroordeeld voor mishandelingen en bedreigingen. In september 2022 werd zijn tbs met voorwaarden omgezet in dwangverpleging. Volgens Lieftink was dit omdat zijn cliënt tijdens verlof was weggelopen, waarmee hij zijn voorwaarden overtrad.

Die omzetting naar tbs met dwangverpleging is nu bijna tweeënhalf jaar geleden, maar zijn cliënt heeft nog geen tbs-kliniek gezien. "Hij staat sinds vorig jaar mei op de eerste plek op de wachtlijst bij een kliniek in Drenthe, maar hij is nog steeds niet geplaatst en heeft ook nog geen uitzicht op plaatsing op dit moment", zegt Lieftink.

En dat is een probleem. De man zit ondertussen opgesloten in een gewone gevangenis, in afwachting van een plekje in een kliniek. Daar krijgt hij volgens zijn advocaat zware medicatie, maar geen behandeling.

Afgelopen januari liepen de frustraties zo hoog op dat hij een van de gevangenisbewaarders in Zwolle probeerde neer te steken met een broodmes. "Gelukkig viel het mee met de ernst van het letsel van de bewaarder", zegt de advocaat, "maar het laat wel zien dat zijn toestand hard achteruit gaat."

Lieftink hoopt daarom door middel van het kort geding directe plaatsing in de kliniek af te dwingen.Wat Lieftink betreft is het slechts een kwestie van tijd tot er daadwerkelijk een ernstig incident plaatsvindt in een gevangenis met mogelijk dodelijk gevolg. "Deze lange wachtlijsten gaan de komende tien jaar niet verdwijnen, tenzij er een keer echt iets helemaal misgaat. Dan moet je eens zien hoe snel dingen kunnen worden opgelost."

"Hoe langer je wacht met de behandeling, hoe moeilijker het is om die op te starten", vervolgt Knoester. Advocaat Lieftink is het daarmee eens. "De behandeling duurt daardoor alleen maar langer. Je zet als het ware iemand met bijvoorbeeld een gebroken arm in de wachtkamer bij de huisarts. De patiënt krijgt wel medicatie om de pijn wat te verzachten, maar de operatie blijft uit. Je laat iemand wachten op een operatie, waarvan onduidelijk is wanneer die gaat plaatsvinden. Dat kan maanden, zelfs jaren duren."

Wat is de oplossing?

"Het hele systeem zit volstrekt verstopt", zegt advocaat Lieftink. Volgens hem moeten rechters op dit moment even stoppen met het opleggen van tbs. Hij roept rechters op om vaker alternatieven te kiezen, zoals tbs met voorwaarden. Een patiënt hoeft dan niet verplicht in een kliniek te verblijven.