Michael werd in 2022 veroordeeld voor twee mishandelingen, een winkeldiefstal met geweld en bedreigingen. Volgens experts was hij bij meerdere incidenten volledig ontoerekeningsvatbaar. Zowel de rechtbank als het Hof oordeelden dat hij een behandeling in een tbs-kliniek moet krijgen. Geen gevangenisstraf.

Toch zit hij al sinds 2022 in de cel, want er is geen plek in de Oostvaarderskliniek in Almere. ,,Hij heeft dringend hulp nodig, maar die krijgt hij niet in de gevangenis. Ze stoppen hem er vol met medicatie”, zegt zijn advocaat Jan-Jesse Lieftink.

Wachtlijst

Sinds november 2022 staat Michael op een wachtlijst voor de Oostvaarderskliniek. Er is echter nog geen enkel perspectief op een plekje in die kliniek. Een rechter moet om de zoveel tijd opnieuw toetsen of iemand nog in het tbs-systeem moet blijven. Dat gebeurt tijdens zogenoemde tbs-verlengingszaken.

Michael wacht nu al zo lang, dat de eerste tbs-verlengingszaak net is geweest. Dus zonder dat hij ooit een stap in de Oostvaarderskliniek heeft gezet. De rechter oordeelt vandaag dat de tbs met een jaar wordt verlengd. Normaal gesproken wordt met twee jaar verlengd, nu dus niet. Dit omdat de rechter een vinger aan de pols wil houden.

De rechter noemt het ‘volstrekt onwenselijk’ en stelt dat zijn verblijf in een reguliere gevangenis hem geen goed doet en hij niet de behandeling krijgt die hij nodig heeft.

Kort geding

Lieftink spande eerder al een kort geding aan om zijn cliënt te plaatsen in de tbs-kliniek. Hoewel de rechter erkende dat de termijn waarop de tbs’er geplaatst had moeten worden in de kliniek flink is overschreden, wees de rechter en later ook het Hof toch het verzoek van de advocaat af.

Hij begrijpt dingen niet meer, vernielt spullen en wordt in de isoleercel gestopt omdat hij personeel bedreigt

Inmiddels zou de situatie van de man zo verslechterd zijn, dat Lieftink met kantoorgenoot Abdel Ytsma nu opnieuw een gang naar de rechter maakt. ,,Zijn situatie is zodanig verslechterd dat we denken dat hij nu mogelijk wel ‘detentie ongeschikt’-verklaard kan worden”, zegt de advocaat. ,,Hij begrijpt dingen niet meer, vernielt spullen en wordt in de isoleercel gestopt omdat hij personeel bedreigt. Hij is zeer onvoorspelbaar. Zijn situatie verbetert op deze plek in ieder geval niet.”

Zijn relaas wordt ondersteund door een rapport van een forensisch psycholoog. Ook die komt nu tot de conclusie dat Michael niet geschikt is voor detentie.

Groter probleem

Michael staat symbool voor een groter probleem in de Nederlandse tbs-wereld. Momenteel staan er 182 veroordeelden op een wachtlijst voor een tbs-kliniek. In afwachting daarvan verblijven ze in reguliere gevangenissen.

Lieftink vindt dat de wachtlijsten meer landelijk bepaald moeten worden. ,,Als een tbs’er op de wachtlijst staat voor de Oostvaarderskliniek, kan hij niet ook op de wachtlijst voor een andere kliniek. Eigenlijk zou je naar een situatie willen waarbij voortdurend bij alle klinieken wordt gekeken waar plek is. Dat gebeurt nu niet.”

‘Wanbeleid’

Hij stelt dat deze situatie is veroorzaakt door wanbeleid vanuit de overheid. ,,Die heeft klinieken dichtgegooid. Tegelijkertijd wordt er nu door rechters vaker tbs opgelegd dan voorheen. In de afgelopen jaren is dat echt schrikbarend omhoog gegaan, terwijl het aantal tbs-plekken niet is meegegroeid.”

Vandaag wordt er in de Tweede Kamer gedebatteerd over de krapte in tbs-klinieken. Verantwoordelijk staatssecretaris Ingrid Coenradie stelt onder andere voor om tbs-klinieken uit te breiden, meer personeel te werven en de doorstroom van tbs’ers naar minder beveiligde klinieken te bevorderen.

Lieftink vindt deze maatregelen onvoldoende. ,,Het lost de huidige krapte niet op. De voorspelling is dat het aantal wachtenden ook in de komende maanden zal blijven groeien. Ik roep de staatssecretaris op om samen met de advocatuur, Openbaar Ministerie, rechters en de sector om op korte termijn aan tafel te gaan om te zoeken naar snellere oplossingen.”

‘Geen tbs met dwangverpleging meer’

De tbs-advocaat stelt dat rechters gewoon moeten stoppen met het opleggen van tbs, totdat de wachtlijsten zijn opgelost. ,,Moet je eens zien hoe snel er dan oplossingen komen! Het ministerie zegt wel met allerlei oplossingen bezig te zijn, maar in de praktijk zie ik hier niks van. Ik kan het ook niet meer uitleggen aan mijn cliënten. Die zijn boos en gefrustreerd.”

Hij vindt dat er überhaupt anders moet worden omgegaan met het opleggen van tbs. ,,Voor stalking of bedreiging wordt nu soms al tbs opgelegd. Dat moet je niet willen. Rechters moeten nog terughoudender zijn met het opleggen van tbs.”

Andere vorm van tbs

Daarnaast wil de advocaat dat er vaker tbs met voorwaarden wordt opgelegd, in plaats van met dwangverpleging. Tbs met voorwaarden wordt opgelegd als de kans op herhaling kleiner is. Bij tbs met voorwaarden hoeft iemand niet verplicht in een tbs-kliniek te verblijven, maar legt de rechter voorwaarden op waaraan de veroordeelde zich moet houden.

Zo kan een veroordeelde verplicht worden medicijnen in te nemen en mee te werken aan een psychiatrische behandeling, maar verblijft de persoon in een minder beveiligde kliniek. ,,In die klinieken worden ze ook behandeld, maar daar zijn de wachtrijen een stuk korter. Dat kan zo geregeld worden. Een groot voordeel voor mijn cliënten is ook dat deze vorm van tbs maximaal negen jaar kan duren. Dat geeft ze perspectief. Bij een dwangverpleging geldt er geen maximale termijn, die kan dus levenslang duren.”

Het kort geding dient op 15 januari bij de Haagse rechtbank.

Op 9 januari is Michael geplaatst in de Van der Hoevenkliniek in Utrecht. Om die reden is het kort geding vlak voor de zitting ingetrokken.