M. werd 2,5 jaar geleden veroordeeld tot tbs met voorwaarden voor het neersteken van zijn moeder. Ondanks die maatregel stak hij donderdag bij de Erasmusbrug in op twee mensen, waarvan er een overleed. Volgens tbs-advocaat Jan-Jesse Lieftink "lijkt duidelijk dat hier iets misging", maar betekent dat niet dat tbs met voorwaarden niet werkt.

Stemmen droegen M. in februari 2022 op zijn moeder neer te steken, bleek uit psychologisch onderzoek. Zij concludeerden dat hij lijdt aan een psychotische stoornis. De rechter achtte poging tot doodslag en poging tot zware mishandeling bewezen, maar verklaarde M. volledig ontoerekeningsvatbaar. Een celstraf kreeg hij daarom niet, wel tbs met voorwaarden.

"Dat noemen we ook wel tbs-light", zegt Lieftink over de variant met voorwaarden. Het alternatief is tbs met dwangverpleging. Bij die zwaardere vorm wordt iemand verplicht in een kliniek opgenomen. Bij tbs met voorwaarden is dat niet altijd zo. Iemand krijgt dan bepaalde voorwaarden opgelegd, waarvan opname in een kliniek er een kan zijn.

De tbs-advocaat vindt het belangrijk dat gekeken wordt naar het verloop van dat tbs-traject. "Want dat er iets mis is gegaan, lijkt wel duidelijk. In dit geval is het de vraag of de reclassering, zijn behandelaars of begeleiders bij de instelling voor begeleid wonen de risico's wel goed hebben ingeschat."

Het zou daarom heel logisch zijn als dit traject grondig op fouten wordt onderzocht door de inspectie van Veiligheid en Justitie, zei Lieftink eerder vandaag.

Kans op herhaling

Wat Lieftink opvalt aan de uitspraak van de rechtbank van 2,5 jaar geleden is dat het risico dat M. opnieuw de fout ingaat volgens deskundigen groot is wanneer hij psychotisch is. Ook de rechter ging daar in mee. Dat M. in Rotterdam weer een mes gebruikte, kan volgens de advocaat betekenen dat hij weer psychotisch was. "Dat zullen deskundigen nu moeten vaststellen."

Had M. gezien het risico op herhaling geen gevangenisstraf of tbs met dwangverpleging moeten krijgen? Dat eerste was niet mogelijk, legt Lieftink uit. Wie volledig ontoerekeningsvatbaar is, heeft juridisch geen schuld aan een delict en kan dus geen gevangenisstraf krijgen.

Ook tbs met dwangverpleging was volgens Lieftink niet per se beter geweest. "Het is niet zo dat iemand bij tbs met voorwaarden zomaar vrij rondloopt", vertelt hij. M. moest meewerken aan een time-out in een Forensisch Psychiatrisch Centrum. "Hij heeft dus in ieder geval even in een kliniek gezeten. Waarschijnlijk een jaar of langer."

Bovendien had de steekpartij in Rotterdam ook kunnen gebeuren als M. wel tbs met dwangverpleging had gekregen. "Tijdens onbegeleid verlof of als hij uiteindelijk alsnog begeleid was gaan wonen. Want uiteindelijk werk je met tbs wel toe naar het moment dat iemand langzaam naar buiten mag en terugkomt in de maatschappij."

Maatwerk leveren

Tbs met dwangverpleging wordt door rechters twee keer zo vaak opgelegd dan de mildere variant met voorwaarden. Lieftink zou dat het liefst andersom zien. "Ik ben een groot voorstander van meer tbs met voorwaarden", zegt hij. Al was het maar omdat er bij tbs-klinieken enorme wachtlijsten zijn die kunnen oplopen tot twee jaar.

"Bij tbs met voorwaarden kun je heel mooi maatwerk leveren." Als voorbeeld noemt Lieftink iemand met een verslaving. "Die kun je dan echt een behandeling in een verslavingskliniek geven." Bij tbs met dwang wordt meer in algemene zin behandeld, waardoor trajecten veel langer duren. Dat is niet altijd nodig."

Opnieuw ontoerekeningsvatbaar?

Dat betekent niet dat Lieftink vindt dat de variant met voorwaarden altijd opgelegd moet worden. "Voor sommige mensen is het heel moeilijk zich aan die voorwaarden te houden. Bijvoorbeeld bij meervoudige problematiek, schizofrenie en verslavingen. In die gevallen is tbs met dwang beter."

Voor M. lijkt de kans bijna uitgesloten dat hij nog eens tbs-light opgelegd krijgt. Maar dat M. een gevangenisstraf krijgt, is ook nog niet zeker. "Op het moment dat hij nu wederom psychotisch zou zijn en volledig ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard, kan alleen tbs met dwangverpleging volgen. Die kan in principe wel levenslang duren, mits hij een gevaar blijft voor de samenleving."